Орталық Азияның қаржылық орталығына айналған Алматы әлемдегі экологиясы ластанған 125 ірі қалалардың бестігіне енгізілді. Халықаралық IQAir ұйымы жүргізген зерттеу жұмыстарына сәйкес, Алматының ауасы 200-ден астам индекс бойынша лас екені анықталған. Экологтар бұл көрсеткіштің адам өміріне өте қауіп төндіретінін ескертіп, дабыл қағуда. Ауаның ластануына автокөліктер, жылу орталықтары мен кәсіпорындардан тарайтын зиянды қалдықтар себеп болады. Осы орайда, Алматы қалалық әкімдігі жыл соңына дейін қаладағы қоғамдық көлікті 100 пайызға экологиялық стандарттарға сәйкестендіру көздеп отыр. 2025 жылдың 29 сәуірінде 600 газбен жүретін және 200 электр автобусты сатып алуға байқау жарияланған. Жеке тасымалдаушылар өз тарапынан 800 газбен жүретін және 118 электр автобусты сатып алуды жоспарлап отыр. Сондай-ақ, Қытайдың «Inspur» мемлекеттік компаниясы Алматының Зияткерлік көлік жүйесі (ITS) тұжырымдамасын дайындаған. Аталған жүйе 2026 жылдың тамызына дейін іске қосылуы тиіс. Биыл жыл басында электр көлігі инфрақұрылымын дамыту мақсатында жергілікті 6 инвесторға 233 электр зарядтау станциясын орнатуға техникалық шарттар берілген. Экологиялық ахуалды жақсарту, әсіресе, ауаны тазарту мақсатында Алматы әкімдігі «жасыл» облигациялар есебінен 100 электробус сатып алып, 10 троллейбус қосалқы станциясын жаңғыртуға құжаттар дайындалған.
Негізі ауаның ластануы Алматы не Қазақстан емес, бүкіл әлемді алаңдатып отыр. «Powertech—2025» жасыл энергетика форумы мен көрмесіне қатысқан сарапшылар табиғи ауаны тазарту процесі 15 жылға дейін созылуы мүмкіндігін ескертті. Аталған бағдарламаныдайындауға Жер шарының 9 мемлекетінен мамандар тартылған. Мысалы, Қазақстан, Қытай, Түркия, Австрия, Оман Сұлтандығы, Әзірбайжан, Өзбекстан, Беларусь және Ресей мамандары Орталық Азияның ірі мегаполистерінде экологиялық жағдайды жақсарту бойынша шаралар кешенін дайындауға кірісті. «Алматыда және Қазақстанның басқа қалаларында ауаның ластануы жай ғана экологиялық проблема емес, бұл біздің халқымыздың, әсіресе, балалар мен болашақ ұрпақтың денсаулығына қауіп төндіреді. Жасыл болашаққа жақындау үшін бүгін әрекет ету керек. Қадамдардың бірі – ғимараттарға күн панельдерін орнату. Бұл көмір мен мұнайға тәуелділікті әлсіретеді, шығарындыларды азайтады және ауаны тазартуға көмектеседі. Сонымен қатар ғимараттарды оқшаулау, экологиялық таза материалдарға көшу, жылыту мен желдетуді жаңғырту, ең бастысы – энергия үнемдеу мәдениетін қалыптастыру. Адамдар ресурстарды үнемдеу тек ақшаны үнемдеу емес, денсаулық пен өмірді жақсарту екенін түсінуі қажет», – дейді «Халықаралық жасыл технологиялар және инвестициялық жобалар орталығы» КЕАҚ бас менеджері Құмарғалиев Әлішер.
Алматының ауасын тазартуға отандық ғалымдар да үлес қосуға тырысады. Солардың бірі – Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің физиолог-генетиктері Алматының ауасын зиянды заттардан тазартудың инновациялық әдісін тапты. Жоба жетекшісі, генетик Асқар Қалекешов зерттеудің бірінші кезеңінде зиянды заттарды тиімді сіңіре алатын өсімдіктер өсірілетінін айтады. Содан кейін бұл зауыттар жергілікті атқарушы органдардың алдын ала рұқсатынан кейін Алматының халық көп шоғырланған жерлеріне орналастырылады. «Біз өсімдіктер ауаны тиімді сүзіп, оның сапасын жақсартатын жасыл аралдарды құруды жоспарлап отырмыз. Бұл әдіс өте тиімді, өйткені өсімдіктер табиғи сүзгі ретінде қоршаған ортаның жағдайын айтарлықтай жақсартуға қабілетті», — деді генетик ғалым.