Бүгінде кәсіпкерлік тек тәжірибелі бизнесмендердің ғана емес, жастардың да негізгі бағытына айналып келеді. Бұрын кәсіп бастау үлкен капитал мен байланыстарды талап етсе, қазір әлеуметтік желілер мен цифрлық технологиялардың дамуы бұл процесті әлдеқайда жеңілдетті. Қазақстандық жастар да осы мүмкіндікті пайдаланып, өз кәсібін ашуға талпынып жүр. Алайда, кәсіпкерлікке деген қызығушылықтың артуымен бірге түрлі кедергілер де кездеседі. Қаржы тапшылығы, білім мен тәжірибенің жетіспеуі, заңнамалық шектеулер – жас кәсіпкерлердің алдынан шығатын негізгі қиындықтар. Дегенмен, бұл салада қолдау көрсететін мемлекеттік бағдарламалар, инвестициялық қорлар мен стартап экожүйелері де дамып келеді. Қазақстандағы жастар кәсіпкерлігі қандай деңгейде және оны дамыту үшін қандай қадамдар қажет? Бұл сұрақтарға жауап іздеп көрейік.
Соңғы жылдары Қазақстанда жастар кәсіпкерлігі қарқынды дамып келеді. 2024 жылғы статистикаға сәйкес, елімізде тіркелген 1,5 миллионнан астам жеке кәсіпкердің жартысына жуығы – 35 жасқа дейінгі жастар. Әсіресе, Алматы, Астана және Түркістан облыстарында жас кәсіпкерлердің үлесі жоғары. Жастар көбінесе сауда, қызмет көрсету және қаржы секторларында бизнес бастауға бейім. Бұл тренд олардың жаңа мүмкіндіктерге ашық екенін және тәуекелге барудан қорықпайтынын көрсетеді.
Ел экономикасының өркендеуіне өз үлесін қосқысы келетін азаматтар мен азаматшаларды мемлекет те өз назарынан тыс қалдырмаған. Жас кәсіпкерлерді қолдау мақсатында көптеген жобалар жасалған. Оған дәлел “Бизнестің жол картасы 2025” бағдарламасы. Басты мақсаты — жас кәсіпкерлерге қаржылай және қаржылай емес қолдау көрсету. Бағдарлама аясында:
•Жас кәсіпкерлерге 2-5 млн теңгеге дейін мемлекеттік гранттар беріледі;
•Кредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелер субсидияланады;
• Егер жас кәсіпкердің кепілге қоятын мүлкі болмаса, мемлекет “Даму” қоры арқылы несие алу үшін кепілдік береді;
•Бизнес оқыту және кеңес беру бағдарламалары ұйымдастырылады. Жастар бухгалтерия, заң, маркетинг сияқты салаларда тегін қызметтер ала алады.
Сол секілді “Еңбек” мемлекеттік бағдарламасы бар. Бұл бағдарлама шеңберінде:
•Жастарға 5 млн теңгеге дейін қайтарымсыз грант;
•6%-бен жеңілдетілген несие алу мүмкіндігі;
•“Бастау Бизнес” кәсіпкерлік негіздеріне тегін оқыту мүмкіндіктерін ұсынады.
“Жас кәсіпкер” бағдарламасы:
•200 АЕК-ке (шамамен 7 млн теңге) дейін грант;
•Кәсіпкерлік бойынша тегін оқыту;
•Жобаға сәйкес қаржылай қолдау көрсету.
“Қарапайым заттар экономикасы” бағдарламасы:
•Өңдеу және қызмет көрсету саласындағы кәсіпкерлерге төмен пайызбен несие;
•Инфрақұрылымды дамытуға қолдау көрсету.
“Ауыл кәсіпкерлігін дамыту” бағдарламасы (Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба):
•Ауылдық жерлердегі жастарға жеңілдетілген несие (2,5%-бен);
•Агроөнеркәсіптік кешендегі стартаптарды қолдау.
Жас кәсіпкерлер бизнесті бастау және дамыту барысында түрлі қиындықтарға тап болады. Бұл мәселені тереңірек түсіну үшін жас кәсіпкер Бағжан Нұржігітпен сұхбат жүргізілді. Өз сөзінде,
Өз кәсібін одан әрі жандандырып, қосымша қандай көмек пен өзгерістерді жас кәсіпкерлер қажет етеді?-, сұрағына да Бағжан Нұржігіт жауап беріп өтті,
Жастар кәсіпкерлігі – Қазақстан экономикасының дамуы мен инновацияның негізгі қозғаушы күштерінің бірі. Мемлекет тарапынан ұсынылған қолдау бағдарламалары, жеңілдетілген несиелер мен білім беру курстары жастардың бизнесті бастауына үлкен мүмкіндік береді. Дегенмен, қаржылық тұрақсыздық, білім мен тәжірибенің жетіспеуі, бәсекелестік сияқты қиындықтар ба бар. Жас кәсіпкерлердің жетістікке жетуі тек мемлекет қолдауымен ғана емес, олардың өз бастамасы мен табандылығына да байланысты. Кәсіп ашуда ең маңыздысы – үздіксіз ізденіс пен білім алу. Тәжірибелі кәсіпкерлермен байланыс орнатып, нарықтық жағдайды сараптап, жаңа мүмкіндіктерді тиімді пайдалану арқылы ғана жастар өз ісін дамытуға жол аша алады. Қазақстандағы жастар кәсіпкерлігінің болашағы зор. Олардың идеялары мен батылдығы ел экономикасына жаңа серпін беріп, инновациялық жобалардың артуына ықпал етеді. Ең бастысы – кәсіпке жауапкершілікпен қарап, өз күшіне сену!
Т. Жүргенов атындағы ҚазҰӨА, Компьютерлік технологиялар кафедрасы, Медиажурналистика мамандығының 2-курс студенті Нұрай ДАУКЕН.