Түріктердің ұлы ақын Ашық Вейсел 2023 жылғы ЮНЕСКО-ның мемориалдық бағдарламасына енді. Елу жыл бұрын дүниеден өткен Вейсел түріктердің мәдени қазынасы – аштық дәстүрінің маңызды өкілдерінің бірі болып саналады. Ашық Вейселдің елу жылдығы Түркияда және шетелде оқиғалармен аталып өтпек.
Импровизацияланған поэзия мен музыканы біріктіретін жан-жақты өнер Анадолы ашығы Анадолыда бес жүз жылдан астам уақыт бойы қолданылып келеді және Түркияның мәдени жады мен байлығының маңызды көрінісі болып табылады. Дүниежүзілік деңгейдегі халық ақыны Ашық Вейсел (Шатыроглы) осы халық орындаушыларының ішіндегі ең танымалы, оның өнерпаздығы өмірден өткеннен кейін де төзімділік, махаббат, патриоттық хабарларға толы қарапайым өлеңдері арқылы адамзат пен болашақ ұрпақты нұрландырып келеді.
Парижде өткен 41-ші Бас конференцияда қабылданған шешіммен ЮНЕСКО Ашық Вейселді ақынның дүниеден өткенінің елу жылдығына арналған 2022-2023 жылдарға арналған мерекелік бағдарламаға енгізді. Бағдарлама аясында Ашык Вейсел жыл бойы Түркияда және шетелде кездесулер, көрмелер және концерттер сияқты іс-шаралармен атап өтіледі.
Ашық Вейсел: Ашық дәстүрінің соңғы ұлы өкілі
1894 жылы Сивастың Шарқышлы ауданы Сивриалан ауылында дүниеге келген Ашық Вейсел 7 жасында шешек ауруынан екі көзінен айырылды. Сазды (түрік халық музыкасында қолданылатын шертпелі аспап) он жасында ойнай бастаған ол 1933 жылы орындаушы ретінде Түркияны аралап, анда-санда саз үйрететін болды.
Жұртшылық пен зиялы қауымның арасын жақындатқан Ашық Вейсел жырлары сан алуан тақырыпты қамтиды. Оның ән айтуына түрік сопы ақыны Юнус әсер еткенімен, Вейсел шығармаларында сопылық ізі байқалса да, Вейсел түріктің тағы бір ұлы ақыны Қаражаоғланның ізбасары болып саналады, әсіресе оның махаббат жырларына қатысты.
Ашық Вейселдің алғашқы өлеңі республиканың 10 жылдығында Ататүрікке арнап жырлаған дастан болды. Оның алғашқы поэзиялық жинағы 1944 жылы жарық көрген «Дейишлер» болса, соңғысы «Достар Бени Хатирласын» (1970), барлық өлеңдерін біріктірген. Басқа өлеңдері 1949 жылы шыққан «Сазымдан сеслер» атты бұрынғы томда жинақталған.
Ашық Вейсел адамдарды, өмірді түсінуге, түсінуге ұмтылған тұлға ретінде мәңгі есте қалады. Ол болашақ ұрпаққа табиғатқа деген сүйіспеншілік пен қайырымдылық, достық, бірлік пен ынтымақ туралы асыл жырларын жеткізген маңызды халық ақыны ретінде әлі күнге дейін ел есінде.
Сивастағы үй мұражайы мүмкіндігі шектеулі келушілерді қабылдайды
Ашық Вейсел 1973 жылы 21 наурызда туған ауылы Сивриаланда қайтыс болды. Оның үйі қайтыс болғаннан кейін мұражайға айналдырылды және оның мазмұны сақталған. 2012 жылы халықаралық жоба аясында қайта жөндеуден өткен мұражайда Вейселдің төсегі мен радиосы, ақынның көптеген заттары мен жеке заттары қойылған. Сондай-ақ келушілер ақын-әншімен түрлі телесұхбаттардың жазбаларын тыңдай алады.
Еуропалық Одақ (ЕО) бағдарламасы, Түрік мәдениетаралық диалог және мұражай гранттары бағдарламасы, Сивас мұражайлары дирекциясы басқаратын Музейаралық мәдени альянс жобасы аясында жаңартылған кеңістіктегі «қараңғы бөлме» де «Uzun ince bir yoldayım” (“Ұзын және тар жолдамын)» деп көру қабілеті нашар адамдарға арналған Брайль қарпімен жазылған. Бұл бөлмеде Ашық Вейселдің мүсіні де бар.
Мұражайда ұлы ақынның бұрын жарияланбаған радио және теледидар жазбалары, сондай-ақ есту қабілеті нашар адамдар үшін ағылшын тіліндегі субтитрмен арна